एक अनादि अनंत प्रेमकहाणी

क्लेअर : एकटं मागे राहणं फार कठीण गोष्ट असते. मी हेन्रीची वाट पाहत राहते; तो बरा असेल, अशी आशा करत. तो कुठे आहे, हे मला ठाऊक नसतं. खरंच, खूप कठीण असतं, अशी वाट बघत राहणं. मग मी स्वत:ला कामात गर्वâ ठेवते. त्यामुळे वेळ कधी आणि कुठे जातो, हे समजत तरी नाही.

मी एकटीच झोपते आणि एकटीच उठते. फिरायला जाते, एकटीच. थकवा येईपर्यंत कामं करत राहते. हिवाळ्यामध्ये बर्फाखाली दडणाNया पालापाचोळ्याशी चाललेला वाNयाचा खेळ बघत बसते.

त्याबद्दल विचार करू लागेपर्यंत सगळंच सोपं वाटतं. खरंच, एखाद्याच्या अनुपाqस्थतीत प्रेम इतवंâ तीव्र का बनतं? पूर्वीच्या काळी पुरुष समुद्रसफारीवर जात, तेव्हा त्यांच्या बायका पाण्याच्या काठावर उभं राहून तासन् तासन क्षितिज निरखत राहत– एखादी नाव दिसतेय का, ह्या आशेने. तशीच आता मी हेन्रीची वाट पाहत राहते. तो कुठल्याही पूर्वसंकेताशिवाय केव्हाही अचानक गायब होतो. मग मी त्याची वाट बघत बसते. वाट पाहतानाचा एकेक क्षण युगांसारखा वाटतो. तो प्रत्येक क्षण काचेप्रमाणे; िंकबहुना काचेइतका संथ व पारदर्शक असतो. त्या प्रत्येक क्षणामधून बघताना मला पुढचे अगणित क्षण वाट बघत उभे असलेले दिसतात. का तो अशा ठिकाणी गेलाय, जिथे मी त्याच्यासोबत जाऊ शकत नाही! हेन्री : कसं वाटतं? कसं वाटतं बरं?

कधीतरी असं वाटतं की, क्षणभरासाठी (च) तुमचं लक्ष विचलित झालं आहे. मग, अभावितपणे लक्षात येतं; की तुमच्या हातातलं लाल रंगाचं पुस्तक, पांढरी बटणं व लाल चौकड्या असलेला कॉटनचा शर्ट, तुमच्या सगळ्यात आवडीच्या काळ्या जीन्स, एका टाचेत छोटंसं छिद्र असलेल्या तपकिरी मोज्यांचा जोड,

दिवाणखाना, गॅसवर ठेवलेलं चहाचं आधण... हे सगळं गायब झालं आहे. तुम्ही पूर्ण नग्नावस्थेत उभे आहात, एका अनोळखी खेड्यातील वाटेवरच्या डबक्यात साचलेल्या, घोट्यापर्यंत येणाNया बर्फाळ पाण्यात. तुम्ही क्षण-दोन क्षण तिथेच स्तब्ध उभे राहता; ह्या आशेने की हे `स्वप्न’ संपून तुम्ही पुन्हा आपल्या  वाणखान्यात,

गरमागरम चहाची वाट बघत दाखल व्हाल. पण, तसं काही होत नाही. मग थरथरत उगीच शिव्या घालत आणि `आपण इथून गायब व्हावं’ ही प्रार्थना करत पाच मिनिटं घालवल्यावर, तुम्ही वाट पुâटेल तिथे झपाझप चालू लागता. अखेर तुम्ही एखाद्या फार्महाऊसमध्ये पोहोचता. तुमच्याकडे दोन पर्याय उपलब्ध असतात- चोरी करणंिं कवा त्या लोकांना सगळं समजावून सांगणं. चोरी पकडली गेली, तर तुरुंगवास नक्की असतो; पण समजावून सांगणं ही फारच कठीण व वेळखाऊ प्रक्रिया असते. खोटं बोलणं ओघानं येतंच... त्यामुळेही कधी कधी तुरुंगवास घडतोच. मग मरू दे ना...

कधी कधी तुम्हाला वाटतं की, तुम्ही अचानकपणे उभे राहिला आहात- खरं तर त्या वेळी तुम्ही पलंगावर छानपैकी झोपलेले असता. तुम्हाला मेंदूपर्यंत रक्त धावत असतानाचा नाद ऐवूâ येतो, मग घेरी आल्यासारखी वाटते. हातापायांना मुंग्या येतात आणि मग अचानक ते गळून पडल्याचा भास होतो. क्षणभरातच - तितकाच

वेळ असतो तुमच्याकडे आधार शोधायला, हातपाय झाडायला (प्रसंगी ह्या झटापटीत तुम्हाला इजाही होते, आजूबाजूच्या वस्तूंचा निचरा होतो) आणि मग तुम्ही एथन्स, ओहायोमधल्या मोटेल ६ च्या हिरव्यागार गालिच्यावर उभे असता. सोमवार, ६ ऑगस्ट १९८१, पहाटे ४:१६ ची वेळ. अचानकपणे, तुमचं डोवंâ जोरात

कुणाच्या तरी दरवाज्यावर आदळतं. फिलाडोqल्फयाची मिस टीना शूल्मन दरवाजा उघडते... आणि तिच्या उंबरठ्यावर बेशुद्ध होऊन पडलेल्या नग्न माणसाला पाहून जोरजोरात चित्कारू लागते.

तुम्ही काऊन्टी हॉाqस्पटलमध्ये शुद्धीवर येता- डोक्याला ठणका लागलेला असतो. खोलीच्या दाराबाहेर एक हवालदार, खरखरणाNया रेडिओवर `फिलीज गेम’ ऐकत बसलेला असतो. देवदयेने, तुम्ही पुन्हा बेशुद्ध होता आणि सहा तासांनी शुद्धीत येता, ते स्वत:च्या घरातल्या गुबगुबीत गाद्यांच्या पलंगावर- तुमच्याकडे

िंचताग्रस्त चेहNयाने बघत बसलेल्या पत्नीकडे पाहत. कधीतरी तुम्हाला अगदी हर्षवायू झाल्यासारखं वाटतं. सगळीच सृष्टी कशी उदात्त, उत्कृष्ट आणि वलयांकित आहे, असं वाटू लागतं. मग क्षणार्धात ही

मन:ाqस्थती पालटून, तुम्हाला घुसमटल्यासारखं होऊ लागतं आणि मग, तुम्ही गायब होता! प्रगट होता, तर कुठे? एखाद्या शहरी बागेमधल्या टपोNया जेरॅनियम्सवरिं कवा तुमच्या वडलांच्या सुंदर बुटांवर िंकवा तीन दिवस अगोदर तुमच्या स्नानगृहाच्या फरशीवर िंकवा १९५०च्या एका सुंदर सायंकाळी टेनिसच्या प्रांगणात िंकवा १९०३मध्ये इलिनॉईसमधल्या एका बाकड्यावर, भडाभडा ओकत! 

कसं वाटतं? कसं वाटतं असं निरनिराळ्या काळात, वेगवेगळ्या ठिकाणी कुठल्याही अवस्थेत प्रगट होताना?

अगदी अशा स्वप्नात असल्यासारखं वाटतं, ज्यात तुमच्यापुढे अशी प्रश्नपत्रिका टाकली आहे, जिचा तुम्ही अभ्यासच केलेला नाहीये- तुम्ही कपडेही घातलेले नाहीत! आणि तुम्ही पैशाचा बटवा घरीच विसरून आला आहात! ह्या सगळ्या येण्या-जाण्याला, प्रवासाला काही नियम, काही ताळतंत्र आहे का? हे सगळं थांबवण्यासाठी, वर्तमानाला कवटाळून राहण्यासाठी काही उपाय आहे का? मला माहिती नाही. खुणा असतात, संकेत मिळत राहतात- कुठल्याही आजाराप्रमाणे माझ्या ह्या आजारातही काही सूत्रं आहेत, काही शक्यता आहेत. 

अतीव थकवा, गोंगाट, तणाव, अचानक उभं राहणं, भगभगणारा दिवा- ह्यांपैकी कशामुळेही माझा काळप्रवास सुरू होतो. मी `संडे टाइम्स’ वाचत बसलेलो असतो. कॉफीचे घुटके घेत बाजूला झोपलेल्या क्लेअरकडे कटाक्ष टाकत असतो आणि काही समजण्याच्या आत, मी १९७६ मध्ये पोचतो- माझ्या १३ वर्षांच्या मूर्तीला

आजोबांच्या घरासमोरच्या हिरवळीची निगा राखताना पाहतो... म्हणजे कधी असंही होतं, की वर नमूद केलेले कुठलेही घटक नसतानाही, माझा काळप्रवास सुरू होऊ शकतो. माझे काही काही प्रवास अगदी काही क्षणांपुरतेही असतात- जसा एखादा रेडिओ योग्य त्या ध्वनिलहरी शोधताना जरासा चाचपडतो तसा. मी अचानक स्वत:ला मोठ्या गर्दीत अडकलेला पाहतो. सगळीकडे माणसंच माणसं... ही झुंबड! तर कधी मी स्वत:ला एकदम एकटा असलेला पाहतो. एखाद्या शेतात, घरात, गाडीमध्ये, समुद्राकाठी, मध्यरात्री एखाद्या ओस शाळेत... मला भीती वाटत राहते की, कधी मी एखाद्या तुरुंगात वगैरे प्रगट होईन िंकवा माणसांनी खच्चून भरलेल्या लिफ्टमध्ये िंकवा भरधाव वेगाने गाड्या धावत असणाNया एखाद्या महामार्गावर! मी हा असा... नग्नावस्थेत वाट्टेल तिथे प्रगट होणारा. काय आणि कसं समजावून सांगणार मी लोकांना काळप्रवास करताना मला माझ्यासोबत काहीच नेता येत नाही. कपडे, पैसे, ओळखपत्र... काहीच नाही. त्यामुळे खरंतर माझा सर्वाधिक वेळ कपडे-बिपडे गोळा करण्यात आणि लपवण्यातच जातो. तरी नशीब मला चष्मा नाही!